-
1 аенда
нареч.в э́тот (то́т) же ме́сяц, в э́том (то́м) же ме́сяце; в тече́ние э́того (того́) же ме́сяца (вернуть или получить долг, вернуться из поездки) -
2 уңаенда
-
3 ай-һаенда да юк
ду́мать не ду́мает, знать не зна́ет; и у́хом не ведёт, и в ус не ду́ет -
4 айның-аенда
ежемесячно, из месяца в месяц -
5 уңаенда
: süz кстати, к слову сказать -
6 айның-ай
айның-аенда — ка́ждый ме́сяц; ежеме́сячно; что ни ме́сяц, то...; из ме́сяца в ме́сяц (получать премии, наблюдать одну и ту же картину, перевыполнять планы)
айның-аенда кабатлана торган хәл — слу́чай, повторя́ющийся ежеме́сячно
айның-ай буе — весь ме́сяц; в тече́ние всего́ ме́сяца; це́лый ме́сяц; в продолже́ние всего́ ме́сяца
айның-ай буе яңгыр булды — весь ме́сяц был дождли́вым
-
7 ай-һай
межд.1) выраж. сомнение, неуверенность и т. п. ой (ой-о́й, ох) ли; вряд (навря́д, едва́) лиай-һай ялгышмыйбызмы? — ох, не ошиба́емся ли?
андый эшкә риза булыр микән ул, ай-һай — вряд (едва́, навря́д) ли согласи́тся он на тако́е де́ло
ай-һай булдырырсың микән? — ой, смо́жешь ли?
2) выраж. сожаление, горесть и т. п. охай-һай, күпме гомер үткән! — ох, как мно́го про́жи́то!
3) ( чаще ай-һа-а-ай) см. ай-яй 3)-5)шундый саран булырсың икән, ай-һай! — ну и скря́га же ты! ой, како́й ты скря́га!
• -
8 декабрь
сущ.1) дека́брь || дека́брьскийдекабрь ае — (ме́сяц) дека́брь
декабрь аенда — в декабре́, за дека́брь
декабрь салкыннары — дека́брьские моро́зы
декабрь планы — план за дека́брь, дека́брьский план
2) мн.; в косв. ф.а) декабрьләргә приме́рно (приблизи́тельно) к декабрю́б) декабрьләрдә приме́рно (приблизи́тельно) в декабре́ -
9 елында
нареч.1) в тече́ние (на протяже́нии) го́да; за́ год••ат аенда, ир елында танылыр — посл. конь познаётся в тече́ние ме́сяца, а мужчи́на - в тече́ние го́да
2) в том же году́; в тот же годелында әйләнеп кайту — верну́ться в том же году́
-
10 июль
сущ.1) ию́ль || ию́льский (день, дождь)июль ае — (ме́сяц) ию́ль
бу елның июль аенда — в ию́ле э́того го́да
июль башларында — в нача́ле ию́ля, в пе́рвых чи́слах ию́ля
2) мн. ч.; в косв. ф.а) июльләргә приме́рно (приблизи́тельно) к ию́люб) июльләрдә приме́рно (приблизи́тельно) в ию́ле -
11 каштан
1. сущ.кашта́н || кашта́новыймай аенда каштаннар чәчәк ата — кашта́ны цвету́т в ма́е
каштан чикләвеге — кашта́н, кашта́новые оре́хи
2. прил.каштан агачы — кашта́новое де́рево
кашта́новыйкаштан чәч — кашта́новые во́лосы
-
12 май
I сущ.1) ма́сло (сливочное, растительное, эфирное, минеральное) || ма́сляныйкөнбагыш мае — подсо́лнечное ма́сло
агач мае — деревя́нное ма́сло
канәфер мае — гвозди́чное ма́сло
мылтык мае — руже́йное ма́сло
май сыгу (чыгару) — дави́ть ма́сло ( из семян)
май эшләү заводы — маслобо́йный заво́д
май атлау (язу, туку, төшерү) — сбива́ть (па́хтать) ма́сло
май сеңү — пропи́тываться/пропита́ться ма́слом; прома́сливаться/прома́слиться
май таплары — ма́сляные пя́тна
май сөртү — сма́зывать ма́слом; ма́слить
май чүлмәге тышыннан билгеле — (посл.) ви́ден со́кол по полёту (букв. снару́жи заме́тно, что э́то горшо́к из-под ма́сла)
2) са́ло; жир ( у животных и растений) || са́льный, жирово́йказ мае — гуси́ное са́ло; гуси́ный жир
дуңгыз мае — свино́е са́ло
балык мае — ры́бий жир
үсемлек майлары — расти́тельные жиры́
эч мае — нутряно́е са́ло; вну́тренний жир
май сару — обвала́киваться (покрыва́ться) са́лом (жи́ром)
май шәме — са́льная свеча́
май таплары — жировы́е (са́льные) пя́тна
май катламы — жирово́е отложе́ние
майга буялып бетү — запа́чкаться жи́ром; заса́литься
3) мед. мазь; тех. сма́зкаярага май ягу — сма́зать ра́ну ма́зью
арба (тәгәрмәч) мае — колёсная мазь, дёготь
машина мае — сма́зка для дета́лей, механи́змов маши́ны; маши́нное ма́сло
итек мае — сапо́жный крем
4) перен.; разг. кероси́н; бензи́нлампаның мае беткән — в ла́мпе ко́нчился кероси́н
машинаң майны күп бетерә — на твою́ маши́ну бензи́на не напасёшься
•- май атлагыч
- май ашы
- май әби
- май багы
- май бизләре
- май җитен
- май заводы
- май кайтаргыч
- май кислотасы
- май кугыч
- май савыты
- май тәнчәсе
- май тире
- май тоткыч
- май туртасы
- май чабу
- май чистарткыч
- май шеше
- май эретүче
- май кайнатучы
- май язгыч
- май язучы
- май атлаучы••маен имү (сыгу) — тяну́ть (вытя́гивать) жи́лы из кого-л.
маен чыгару — выжима́ть/вы́жать до конца́ (т. е. извлечь максимальную пользу от чего-л.)
маена чыдый (чыдаша, түзә) алмау; маена сыймау (сыешмау) — с жи́ру беси́ться
май ашаган — о скоти́не, мя́со кото́рого о́чень жи́рное
май ашаган (урлаган) мәче кебек (төсле) — чу́ет ко́шка чьё мя́со съе́ла
май кап! — ни гугу́! молчи́! молчо́к!
май җыю — заплы́ть жи́ром; ло́паться от (с) жи́ру
май төшерү — растряса́ть (растрясти́) жир (жиро́к)
май чыкмас — то́лку не бу́дет от чего-л.
май шикелле ягылу — подма́зываться, льстить
майга ут төртү — подлива́ть (подли́ть) ма́сло в ого́нь
майда (майда-балда; май эчендә) йөзү — ката́ться как сыр в ма́сле
майдай итү — подма́слить кого-л.
майсыз табада куыру (сикертү) — зада́ть жа́ру (пе́рцу); устро́ить (зада́ть) головомо́йку (букв. жа́рить на сковороде́ без ма́сла)
- май басу- май кебек
- май төсле
- май шикелле
- май кебек эрү II сущ.1) май || ма́йскиймай аенда — в ма́е (ме́сяце)
май яңгырлары — ма́йские дожди́
майның яме күке белән — (погов.) май кра́сен куку́шкой
май салкын - кесә тулы алтын — (погов.) май холо́дный - год хлеборо́дный
2) мн. майлар - обычно в косв. ф. приме́рно (приблизи́тельно, так) маймайларга бетәр — приме́рно (так, приблизи́тельно) к ма́ю заверши́тся
•- май чәчәге -
13 юл
сущ.1) доро́га, доро́жка; путь || доро́жный, путево́йюлда булу — быть в пути́
туры юл — пряма́я доро́га
чана юлы — са́нный путь
юл салу — проложи́ть доро́гу
юл язмалары — путевы́е заме́тки
юл билгеләре — доро́жные зна́ки
юл хезмәте — доро́жная слу́жба
2) путь; тра́ссааралашу юллары — пути́ сообще́ния
һава юлы — возду́шный путь; возду́шная тра́сса
су юлы — во́дный путь
3) путь, доро́га (в знач. маршру́т, направле́ние)юл югалту — потеря́ть направле́ние
юлны белү — знать маршру́т
4)а) прохо́д, вы́ходагар су юлын табар — (посл.) теку́чая вода́ найдёт себе́ вы́ход
б) жи́ла; ход (в чём-л.)5) полоса́, поло́ска, ли́ния, след и т. п.чаңгы юлы — лы́жный след, след лыж
яшен юлы — след мо́лнии
келәмдәге сары юл — жёлтая поло́ска на ковре́
6) строка́ ( в шитье и на письме)шигырь юлы — строка́ (стро́чка) стихотворе́ния, стихотво́рная строка́
һәр биттә илле юл — на ка́ждой страни́це - пятьдеся́т строк
7)а) путь, расстоя́ние; перехо́д определённой дли́тельностиякын юл — бли́зкий путь
юл азагы - юл башы — (посл.) коне́ц пути́ - (э́то) нача́ло пути́ (пойдёшь, зна́чит дойдёшь)
б) доро́га, путь, пое́здка, хожде́ние (рассматриваемое как дело, преодоление трудностей)юлга азык — провиа́нт на доро́гу
авыр юлдан соң — по́сле тяжёлой доро́ги (пое́здки, хожде́ния)
8)а) перен. путь, направле́ние де́ятельноститормыш юлында — на жи́зненном пути́
үсешнең катлаулы юлы — сло́жный путь разви́тия
б) дурно́й, (ско́льзкий) путь, крива́я доро́жканачар юлга басу — вступи́ть на дурно́й путь
9) перен. путь, спо́соб де́йствия; сре́дство к достиже́нию це́лителәгең көчле булса, юлы табыла — е́сли си́льно хо́чешь - найдёшь сре́дство к достиже́нию це́ли
төрле юллар белән — ра́зными путя́ми
10) уст. сча́стье; счастли́вая судьба́улы барның юлы бар — посл. у кого́ есть сын - у того́ счастли́вая судьба́
•- юл яздыру
- юл адашу
- юл алу
- юл ачу
- юл яру
- юл ачучы
- юл яручы
- юл ачык
- юл ачылу
- юл бирү
- юл йөрү
- юл йөрүче
- юл кешесе
- юл килгәндә
- юл килсә
- юл килү
- юл күрсәткеч
- юл өзелү
- юл өсте
- юл өстендә
- юл сызу
- юл уңу
- юл уң булу
- юл чыгу
- юлга аркылы
- юлга төшү
- юлга чыгу
- юлдан себереп ташлау••юл асты мәгънәсе — скры́тый смысл; подстро́чное значе́ние
юл булу — удава́ться, быть уда́чливым (о каком-л. деле, предпринятых шагах)
юл булды — (мне) сопу́тствовала уда́ча
юл булсын! — пусть (тебе́) сопу́тствует уда́ча!
юл калдыру — оставля́ть/оста́вить возмо́жность (лазе́йку) ( для кого-что), для неблагови́дных дел (злословия, нареканий, придирок и т. п.)
юл киселү — быть отре́занным ( от всех дорог)
сиңа юл котлыгы, миңа өй котлыгы — посл. тебе́ сча́стья в доро́ге, а мне - сча́стья до́ма
юл күрсәтү — дава́ть, дать указа́ния осуществля́ть руково́дство
юл өсте — бо́йкое ме́сто
юл уңаена (уңына) — по пути́, проезжа́я (ми́мо)
юл уңаенда (юл уңаендагы) — находя́щийся на пути́ (на тра́ссе, маршру́те)
юл юсыгы белән — сле́дуя указа́ниям (пра́вилам)
юлга аркылы төшү (юлга аркылы яту) — быть препя́тствием; пере́чить; стоя́ть (встава́ть/встать) поперёк доро́ги
юлга киртә салу (юлга киртә кору) — возводи́ть/возвести́ прегра́ды; сооружа́ть/сооруди́ть барье́ры на пути́ ( кому-чему); воспрепя́тствовать
юлында тору — стоя́ть на доро́ге (кого-л.)
юлыннан азу (юлыннан язу; юлыннан чыгу; юлыннан шашу) — сби́ться с пути́, распу́тничать; сходи́ть/сойти́ с ума́
юлны буу (юлын буу) — останови́ть; прегражда́ть/прегради́ть путь (кому-л.)
юлны бүлү (юлын бүлү) — остана́вливать/останови́ть в пути́ (пу́тника); отвлека́ть/отвле́чь пу́тника
юлыңа ак җәймә! — ска́тертью доро́га!
- юл аягы- юл басу
- юл башы
- юл кисү
- юл котлыгы
- юл коты
- юл кую
- юл сабу
- юл тоту
- юл төшү
- юл уңае
- юл уңы
- юл язу
- юлга салу
- юлга кую
- юлыңда бул
- юлыңны кара -
14 uñayında
См. также в других словарях:
килешли — Килү уңаенда, юл уңаенда … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уңай — с. Файдалану өчен әйбәт, берәр нәрсәгә яраклы, җайлы. Кулай, җайлы, эш итәргә җиңел. Җайга салынган, көйләнгән, рәтләнгән. рәв. Әйбәт булып, тәртибе, җае белән. рәв. Җиңел, җайлы, яхшы. Җайлы, кулай, форсатлы (вакыт тур.) 3. Ризалык белдергән;… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Татарстан — ТНВ ОАО Телерадиокомпания Новый Век … Википедия
аеру — 1. Бөтенне яки тоташ нәрсәне ике яки берничә кисәккә, өлешкә бүлү, ике яки берничә итү 2. Ике яки берничә нәрсә арасында чик булдыру; әйберләрне бүлеп кую. Төркем булып бергә торган әйберләр яки кешеләр арасыннан юл яру, як якка тайпылдырып, ачык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ифтар — дини. 1. Уразада авыз ачу 2. Рамазан аенда авыз ачу вакытында махсус чакырылган кунаклар мәҗлесе. ИФТАР ИТҮ (КЫЛУ) – Ураза тоткан көнне, кояш баегач, авыз ачу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кагылу — 1. (Кагу) 2. Орыну, тию, җиңелчә генә бәрелү 3. Юлдан, баскан, утырган урыннан тайпылу, чыгу 4. Тию, орыну. Берәр нәрсәне үзләштерү, алу 5. Берәр нәрсәгә карау, кагылышлы булу сиңа да кагыла 6. Нәрсәгә дә булса тукталу, искә алу 7. Юл уңаенда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
китешли — Кая да булса китеп барганда, китү уңаенда … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мумия — I. 1. Бәлзәмләү аркасында черемичә саклана торган мәет. Һава һәм туфракның табигый шартларында кипкән, ләкин черемәгән мәет 2. Май аенда тут агачының ботакларына ябыша торган кабарынкы, кипкән корткычлар. II. МУМИЯ – Майланып һәм специфик ис… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рәт — I. 1. Берсе янына берсе урнашкан, бер бер артлы яки бер сафка тезелгән кешеләр, әйберләр җыелмасы. Саф, шеренга. Театр, кино һ. б. ш. урыннарда бер буйга тезеп куелган урындыклар. Бер төрле товарлар сату өчен базарда бер буйга урнашкан ларек яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәҗвит — дини. 1. Коръәнне дөрес уку турындагы өйрәтмә. Коръәнне дөрес укырга өйрәтә торган 2. Рамазан аенда, тәравих намазларында Коръәнне яттан уку, укып чыгу. ТӘҖВИТЛӘП – рәв. иск. Сүзләр һәм авазлар әйтелешенең бөтен кагыйдәләрен саклап … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәравих — дини. 1. Рамазан аенда (уразада) кичләрен ястү намазыннан соң икешәр рәкәгать итеп укыла торган, барысы егерме рәкәгать намаз 2. Тәравих намазының һәр дүрт рәкәгатеннән соң кычкырып көйләп әйтелә торган тәсбих. ТӘРАВИХ ЧӘЕ – Ирләре тәравихка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге